Donderdag 19 januari 2017
Heel wat musici hebben zich de woede van het publiek op de hals gehaald. Een van de beroemdste voorbeelden is de Rus Igor Stravinsky. Toen diens controversiële ballet ‘Le Sacre du Printemps’ in 1913 de première beleefde in het Théâtre des Champs-Élysées, begonnen concertbezoekers al bij de eerste noten van het stuk om zich heen te meppen. Een cordon politieagenten moest eraan te pas komen om de voortgang van het concert te bewaken. Dirigent Pierre Monteux kon zich na afloop ternauwernood het vege lijf redden door via een wc raampje naar buiten te vluchten. De muziekgeschiedenis heeft wel meer revolutionairen gekend. Het was echter de Amerikaanse componist John Cage die muziekminnenden uitdaagde als nooit tevoren. Volgens zijn filosofie moest de toonkunst ontdaan worden van de op het ego gerichte ordening door het individu. Er diende een grotere waarde aan het toeval toegekend te worden. Cage gaf gestalte aan deze opvatting door onder andere toonhoogte en tijdsduur van een compositie vast te stellen aan de hand van de I Ching. Dit oude Chinese orakel hecht betekenis aan de variaties die er optreden in de kop en munt uitkomst van zes worpen (2x kop, 1x munt; 1x munt, 2x kop etc.).
"God dobbelt niet", zei Einstein ooit, en daarmee gaf hij aan dat zoiets als het toeval geen grote rol gespeeld kon hebben bij het vormen van het eindeloos gecompliceerde universum. De geleerde had echter buiten John Cage gerekend. Die dobbelde wel degelijk.
In 1952 zou Cage het wel heel bont maken met een werk als ‘Imaginary Landscape No. 4’, waarbij er 24 mensen aan de zenderzoekers en volumeknoppen van 12 radio’s draaiden. Dit leverde natuurlijk het nodige gekraak en geknetter op, met daar tussendoor wat lukrake tekstflarden en muzieknoten. Er kon van alles gebeuren, en het spreekt voor zich dat geen enkele opvoering van het werk leek op de vorige.
Cage, die door menig muziekliefhebber inmiddels vervloekt werd als de man die de muziek om zeep had gebracht, deed er in datzelfde jaar nog een schepje bovenop. In Woodstock (!) beleefde de wereld de première van zijn compositie voor piano solo, getiteld 4’33’. De cijfers stonden voor de duur van het stuk. Vertolker David Tudor nam plaats achter het instrument en deed vervolgens...niets. Hij opende en sloot het deksel van de piano slechts een aantal keren om begin en einde van de drie delen van de ‘sonate’ aan te geven. Er werd geen toets aangeraakt. Het enige wat er te horen viel waren de omgevingsgeluiden, niet in de laatste plaats voortgebracht door een verbouwereerd publiek: geschuifel van voeten, wat kuchen en wellicht hier en daar een onzeker lachje. Het waren juist deze geluiden die voor Cage de eigenlijke muziek uitmaakten. Hiermee bereikte hij zijn ultieme doel, namelijk om een kunstwerk te scheppen dat onlosmakelijk verbonden was met het leven in al zijn onvoorspelbaarheid.
Was Cage een charlatan die als een handige deur aan deur verkoper de mensen een even duur als waardeloos product aansmeerde? Daarover zijn de meningen verdeeld. Je houdt van John Cage of je hebt de pest aan hem. Er zijn er die hem verafgoden, en er zijn er die het liefst al zijn cd’s zouden verbranden. Persoonlijk ben ik van mening dat de man een aantal zeer bijzondere dingen aan de muziek heeft toegevoegd, zoals bijvoorbeeld de prepared piano en het besef dat stiltes binnen een compositie grote waarde kunnen hebben.
Stil wordt het zondagavond in Oud Anders, maar niet helemaal. We draaien dan Cage’s ‘Inlets’. Daar gebeurt het volgende: een aantal muzikanten verrichten een aantal handelingen met grote, watergevulde schelpen. Er hangen ultragevoelige microfoons in de schelpen om elk geluid op te vangen. Dat kunnen klanken zijn die door het bewegende water worden voortgebracht, als ook dat wat er buiten de schelpen klinkt. We willen maar zeggen: gaat u genieten van ‘blup’. En ‘blup blup blup’. Of ...nee, toch niet, maar het had gekund: "Au, er zit een scherp randje aan mijn schelp!"
PLAYLIST OUD ANDERS, ZONDAG 22 JANUARI 2017, 22.00 - 23.00 OP AAFM
01. Assassin - Bill laswell - 6.25
Basgitarist Bill Lawsell in actie op zijn eigen plaat ‘Hear No Evil’
02. Der Hirt, D.490 - Franz Schubert – 2.05
Matthias Goerne vertolkt een lied van Franz Schubert op een tekst van Johann Mayrhofer, die bevriend was met de componist
03. Deep Blue Knot - Okkyung Lee - 4.54
Avatnt-garde acrobatiek van de Koreaaanse celliste Okkyung Lee
04. Inlets - John Cage - 7.00
- Zie boven -
05. Lady, Give Me Your Key - Tim Buckley - 2.45
Een onuitgebracht nummer uit 1967 van deze markante zanger.
06. Partita in C Major Double - Hubert Hoffmann - 3.38
Luitspeler Hubert Hofmann speelt een werk van de onbekende pater Ferndinado (ca. 1800). Een archivaris die zelf muziek maakte, maar nooit als componist erkend is
07. Hornin' In - Thelonious Monk - 3.15
Meer werk van het jazzgenie Thelonious Monk. Hier een nummer van een van zijn meest succesvolle albums, ‘Brilliant Corners’
08. Pearlee Blues - Furry Lewis - 4.07
Akoestische blues van een van de pioniers van het genre. Furry Lewis heeft aan het begin van de 20e eeuw met vele legendarische figuren van de blues samengewerkt
09. Piano Concerto for the Left Hand: Allegro - Maurice Ravel - 4.51
Ravel schreef het piano concert voor de linkerhand voor de broer van de Oostenrijkse filosoof Ludwig Wittgenstein. Dit omdat deze begaafde pianist zijn rechterarm was verloren tijdens WWI. U hoort het werk in de uitvoering van een van de meest opziebarendste jonge pianisten van het moment, de Chinese Yuja Wang
10. Naghmeh-e Kashâl en Raga Yemen - Ustad Rahim Khushnawaz & Gada Mohammad - 7.19
Ustad Rahim Khushnawaz & Gada Mohammad, afkomstig uit Afganistan, bespelen respectievelijk de korte, brede rubab en de sierlijke dutar met zijn extreem lange hals. Beide zijn luitachtigen die prachtige klanken voortbrengen
11. Late Anthropocene - Brian Eno - 8.09
Ambient music van de beste soort van Brian Eno, de schepper van het genre. Album: Small Craft on a Milk Sea
