Donderdag 3 november 2016
De ‘psalmenpomp’, en ook ‘cirkelzaag van het geloof’ werd het wel genoemd, dat kleine windorgeltje dat officieel de naam harmonium draagt. Dit heeft te maken met de functie die het instrument had voor hen die het niet konden laten bij de dagelijkse kerkgang. Men zette de religieuze beleving thuis voort en zong vrome liederen, daarbij begeleid door een organist die naarstig trappend de blaasbalg van het instrument in werking zette. Waarom koos men voor het harmonium? Dat laat zich eenvoudig verklaren: het geluid van het instrument benaderde het pijporgel in de kerk. Een heus kerkorgel was echter veel te groot voor de huiskamer. Bovendien zou zo’n gevaarte de minder godsvruchtigen drie straten verderop nog overspoelen met klanken waar ze niet op zaten te wachten. Het harmonium bood dus uitkomst. Het had een hanteerbaar formaat, overheerste het interieur niet, en produceerde een volume waarbij de ruiten niet aan diggelen vielen.In ‘Music For A Found Harmonium’ van het Penguin Café Orchestra vervult het traporgel een hoofdrol. Ergens in een straat in Tokyo vond bandleider Simon Jeffes een afgedankt exemplaar dat zieltogend op de vuilniswagen stond te wachten. Overeenkomstig de filosofie van Jeffes maken toevalligheden het leven de moeite waard, dus nam hij het ding mee om het instrumentele arsenaal van zijn band uit te breiden. Wie weet zou hij er nog wat aan hebben? Nou en of. Op datzelfde orgeltje componeerde hij een nummer dat tot een standaard van de folkwereld zou uitgroeien. ‘Music For A Found Harmonium’ is alles wat muziek zo mooi kan maken: uitbundig, vrolijk, meeslepend en uiterst dansbaar.
‘Music For A Found Harmonium’ begint met een beatloos aanloopje op het windorgel. De cello heeft daarbij een ondersteunende rol. De eerste veertig seconden lijken iets weg te hebben van de aanzet tot een Indiase Raga. Vervolgens vallen de andere instrumenten in (viool, trombone, drums etc.) en ontwikkelt zich een repetitief ritme dat doet denken aan Amerikaanse minimalisten als Philip Glass en Steve Reich. De muziek is echter melodieuzer van aard, en vooral veel leuker!
De associatie met komisch voortwaggelende pinguïns komt als vanzelf op. Ze zijn lief, grappig en aandoenlijk. Onderschat die bikkelharde vogeltjes echter niet. Ze hebben te maken met het meest onherbergzame klimaat van deze planeet. Ze snappen heel goed dat ze alleen maar kunnen overleven in een collectief. Anders dan bij de meeste andere dieren het geval is, zorgt een pinguïnpaar niet alleen voor zichzelf maar klit het letterlijk samen met de soortgenoten wanneer barre weersomstandigheden daarom vragen. Pinguïns voelen zich gebonden aan ieder lid van de populatie. Dat maakt ze sterk.
Met hun aanstekelijke muziek roept het Penguin Café Orchestra het gevoel van saamhorigheid op dat de menselijke soort soms zo node mist. Als weinig anderen slagen Simon Jeffes en de zijnen erin om concertbezoekers het idee te geven dat alle mensen bij elkaar horen. Liefde overstijgt de grenzen van het individu, en wellicht zijn het de pinguïns die ons dat moeten leren.
PLAYLIST OUD ANDERS, ZONDAG 6 NOVEMBER 2016 OP AAFM, 22.00 - 23.00 UUR
01. Music for a Found Harmonium - Penguin Café Orchestra - 3.37
- zie boven -
02. Prometeo V - Luigi Nono - 12.05
Luigi Nono’s vokale meesterwerk vertelt over Prometheus, die het vuur van de goden aan de mensen probeerde te schenken en daarvoor gestraft werd. Tijdens live opvoeringen worden diverse groepen zangers op verschillende hoogtes in de zaal gepositioneerd.
03. The Power A Secret Holds - The Dead Brothers - 3.38
De Zwitserse band brengt een mix van blues, country en rockabily. In Texas zouden ze kunnen denken dat het muziek van eigen bodem is, zo overtuigend Amerikaans klinken ze.
04. Jelimena - Aranis - 4.34
Aranis kan eventueel met The Penguin Cafe Orchestra vergeleken worden, maar doet iets klassieker aan.
05. Stabat Mater: Quando corpus morietur - Agostino Steffani - 3.58
De vergeten Italiaanse componist Steffani is het troetelkindje van opera zangeres Cecilia Bartoli. Ook aan dit Stabat mater werkt ze mee, maar dan in de solo partijen. Hier hoort u het koor.
06. Riot - Miles Davis - 6.07
Hard Bop in volle glorie van het Miles Davis Quintet op de plaat No Blues, verschenen in 1967.
07. Lonesome Blues - Be Good Tanyas - 4.17
Vier Canadese jongedames in oma’s soepjurken met hun eigen, verrassend originele kijk op de traditionele blues, folk- en bluegrassmuziek van het transatlantische continent.
08. MC Organ - Brian Eno - 2.54
Eno blijft een van de favorieten van Oud Anders. MC Organ komt van het album The Drop uit 1997
09. Espanolas: A Santa Cruz - Gaspar Sanz - 4.10
Gaspar Sanz is uiterst belangrijk geweest voor de ontwikkeling van de gitaar als instrument voor klassieke muziek. Het feit dat een aantal van zijn werken nog altijd deel uitmaken van het lespakket voor hen die aan het conservatorium gitaar studeren mag daarvan getuigen.
10. Ether Ships - Steve Hillage - 5.07
Steve Hillage was een van de toonaangevende elektrische gitaristen van de psychedelische Canterbury scene. Hier een nummer van zijn solo album Green uit 1978.
11. Telephone And Rubber Band - Penguin Café Orchestra - 2.27
Telephone And Rubber Band is samen met Music for a Found Harmonium (tr. 01) het bekendste nummer van The Penguin Café Orchestra.
