Donderdag 8 september 2016
De Eerste Wereldoorlog wordt gemakshalve gezien als een strijd tussen Duitsland en de rest van de wereld. Er vonden echter meer politieke en militaire aardverschuivingen plaats in het Europa van die tijd. Zo weten de meeste mensen wel iets over de Armeense genocide binnen het toenmalige Ottomaanse Rijk. Hantering van het woord ‘genocide’ wordt in het geval van de Armeense tragedie door wetenschappers geaccepteerd of afgewezen; voor- en tegenstanders van de notie bevinden zich in zowel het Turkse als het westerse kamp. Inmiddels heeft een groot aantal landen deze volkerenmoord erkend, maar nog niet allemaal. De Verenigde Staten hebben dat tot nog toe niet gedaan. Dat heeft natuurlijk alles te maken met de cruciale rol die NATO bondgenoot Turkije speelt in het Midden-Oosten.Het lot van de Armenen bleef tot diep in de twintigste eeuw een vergeten verschrikking. Zo ook dat van de in Klein-Azië woonachtige Grieken. Slechts weinigen hebben een beeld van het Grieks-Turkse conflict dat zich tot 1922 voortsleepte. Cijfers over het aantal slachtoffers onder de ´Turkse´ Grieken zijn onduidelijk. Sommige geschiedkundigen beweren dat de statistieken hierover geen wetenschappelijke basis hebben. Anderen menen dat deportaties en moordpartijen tijdens en na de Eerste Wereldoorlog uiteindelijk tot ongeveer 900.000 doden hebben geleid.
Waarom probeerden de Turkse leiders de minderheden binnen hun landsgrenzen met alle middelen te onderdrukken? Dat had alles te maken met hun wens om de westerse invloed terug te dringen en een eensgezinde, Turkse staat in het leven te roepen. Al eeuwenlang bemoeiden landen als Frankrijk en Engeland zich met interne Turkse aangelegenheden. Turkije wilde daar van af. Toen de Eerste Wereldoorlog uitbrak, koos het land dan ook de kant van de Centrale Mogendheden (Duitsland, Oostenrijk/Hongarije en Bulgarije). Niet meer dan logisch, want de Ottomanen waren al sinds de kruistochten sterk vertegenwoordigd in Midden-Europa. De Grieken, die al meer dan tweeduizend jaar de overkant van de Hellespont bevolkten, voelden zich echter bedreigd door de nationalistische tendensen binnen Turkije en sloten zich aan bij het bondgenootschap van Frankrijk, Engeland en Rusland. Ziedaar de wortels van het conflict. Toen Rusland in 1915 het noordoostelijke deel van Turkije binnenviel, grepen de Griekse ingezetenen aldaar die gebeurtenis aan om gewapenderwijs voor hun onafhankelijkheid te strijden. Dat kwam hen duur te staan; herleest u de vorige paragraaf.
Na de oorlog droeg de westerse alliantie Griekenland op om een deel van het verslagen Turkije te bezetten. Dat zou uitmonden op een vier jaar lang dooretterende oorlog tussen beide landen. De strijd werd uiteindelijk in 1922 definitief in het voordeel van Turkije beslecht. Na de val van Smyrna, het centrum van de Griekse bezettingsmacht, verliet een groot deel van de Klein-Aziatische Grieken Turkije. Velen van hen vertrokken naar Griekenland, anderen verspreidden zich over de hele wereld: de diaspora was een feit. En daarmee werd de Rembetiko geboren, een bijzondere vorm van Griekse volksmuziek die weliswaar al eerder bestond, maar pas in die tijd een op zichzelf staande muziekstijl werd.
Rembetiko wordt ook wel de Griekse blues genoemd. Het zingt over heimwee, verlies en verdriet. Vertegenwoordigers van het genre uitten hun gevoelens van ontheemding in hun muziek. Als vluchtelingen kwamen ze dikwijls aan de onderkant van de samenleving terecht; zo gaat het immers maar al te vaak met hen die uit huis en haard verdreven worden en elders niet op een fatsoenlijke opvang kunnen rekenen. In het Griekenland van na de Eerste Wereldoorlog associeerde men de Rembetiko al snel met drugs en criminaliteit, want men hoorde de muziek in duistere havencafé’s, opiumkits en bordelen. De muziek was zelfs gedurende lange tijd verboden.
Dat verbod bestaat natuurlijk al lang niet meer. Tegenwoordig worden er wetenschappelijke studies aan het genre gewijd. De muziekliefhebber van nu kan zich verheugen op een keur aan Rembetiko collecties regelrecht afkomstig uit de Griekse Underground, digitaal geremastered en wel. Zondag draait Oud Anders ‘Eviva Rembetes’, een nummer van de bijzondere compilatie ‘Women of Rembetika 1908-1947’. Een oude opname dus; maar de weemoed van de song zal u niet ontgaan.
Playlist OUD ANDERS, zondag 11 september 2016 op AAFM, 22.00-23.00 uur
01. Sonate nr. 24 voor klavecimbel - Carlos de Seixas - 1.57
02. Dear Landlord - Bob Dylan - 3.18
03. De-Termination - Bela Emerson - 6.55
04. One of These Days - John Lee Hooker - 4.08
05. Mario Castelnuovo-Tedesco: Golondrinas - Andres Segovia - 4.07
06. Riot - Miles Davis - 3.05
07. Cirrus Minor - Pink Floyd - 5.11
08. Cristaux Liquides - Mario Rodrique - 3.36
09. Hear My Voice, Oh God - Dmytro Bortniansky - 6.22
10. Deers - Masayoshi Fujita - 5.14
11. Ardo, Ardo Avvampo - Claudio Monteverdi - 4.37
12. Hiyaku - Fumie Hirara & Sozan Chiaki Kariya - 4.02
13. Eviva Rembetes - Kyriazis/Stella/Kaldharas - 3.22
