Donderdag 1 september 2016
Het valt niet mee om een hele plaat van Diamanda Galas achter elkaar te beluisteren. Het vocale spervuur van de stemkunstenares uit San Diego vormt bepaald geen hapklare brok arbeidsvitaminen, en vooral zij die de nachtdienst in gaan doen er beter aan om haar muziek te mijden. Galas heeft haar experimenten echter nooit bedoeld om het publiek aangenaam te verpozen. Geëngageerd artieste als ze is probeert ze mensen van het onrecht in de wereld te doordringen. Haars inziens kan het kwaad niet met zoet gekweel bestreden worden, dus doet ze het met al het geweld dat ze uit haar longen weet te persen. En die longen trainde ze in de loop der jaren tot een buitengewoon effectief instrument; in principe had de zangeres dan ook een carrière in de opera kunnen nastreven. Dat dit er niet van kwam zal veel te maken hebben gehad met het feit dat ze zich al jong aangetrokken voelde tot alles wat zich aan de onderkant van de samenleving afspeelde. Drugs, prostitutie, en ook een kortstondige flirt met criminaliteit beletten haar om haar plaats op het podium in te nemen als een gevierd diva van het belcanto. Eerlijkheidshalve moeten we eraan toevoegen dat ze niet werkelijk een loopbaan als de tweede Callas ambieerde, hoezeer ook de Griekse sopraan tot haar heldinnen behoorde.De belangrijkste platen van Diamanda Galas hebben aids als thema, en dan vooral de hypocriete manier waarop instituten als de kerk deze ziekte bezagen. Toen het virus midden jaren ’80 voor het eerst de kop opstak ontstond er paniek: verplegend personeel deinsde ervoor terug om aidspatiënten te verzorgen, en priesters verkondigden vanaf de kansel dat aids Gods straf was voor homoseksualiteit. Galas zelf verloor haar broer, de avant-garde kunstenaar Philip-Dimitri Galas, aan de ziekte, maar ook vele vrienden. In die jaren bracht ze de nodige tijd door op de kerkhoven van de grote Amerikaanse steden. En op de barricades: de zangeres, geschokt door de manier waarop er met zoveel zieke jongemannen werd omgegaan, sleep de scheermessen in haar keel en legde haar aanklacht tegen kerk en staat vast op de gedenkwaardige trilogie ‘Plague Mass’. Dit muzikale epos beschrijft onder andere de eliminatie van homoseksuelen volgens een religieus ritueel dat eerder aan de Bloedraad van de inquisitie doet denken dan aan een vrome eredienst. Galas gaat er tekeer als een Banshee.
Op ‘Vena Cava’ (de grote holle aders die naar het hart lopen) wijzigt de zangeres haar invalshoek. Het theatrale decor verdwijnt. Er is sprake van een monologue intérieur van het eenzame individu dat langzaam maar zeker zijn greep op de werkelijkheid verliest. Zoals bekend kan aids de hersenen aantasten; alsof de fysieke ellende nog niet erg genoeg is, dreigen patiënten in de terminale fase ook nog eens hun verstandelijke vermogens te verliezen. We horen Galas spreken, zingen en fluisteren in een vocale mallemolen waarin realiteit, fantasie en herinneringen elkaar zonder enige logica afwisselen. De luisteraar ondervindt als het ware aan den lijve hoe het voelt wanneer er letterlijk gaten in iemands brein vallen. Inspiratiebronnen genoeg voor Galas, helaas: regelmatig had ze aidspatiënten in haar omgeving zien dementeren, en ook haar optredens in psychiatrische instellingen (waar de ingezetenen niet van haar concerten weg konden lopen) hadden haar het een en ander geleerd over psychoses. Deze ervaringen, gecombineerd met haar artistieke talent, maakten Galas tot de aangewezen persoon om de schipbreuk van een ziel overtuigend weer te geven. Ze slaagde er dan ook voortreffelijk in. En wel zó, dat de rillingen u over de rug lopen wanneer u het hoort.
Zondag draait Oud Anders het eerste deel van ‘Vena Cava’. Probeert u het met belangstelling, maar ook met enige afstand te volgen. Twaalf minuten luisteren naar toenemende waanzin kan namelijk een stevige impact hebben.
Playlist OUD ANDERS, zondag 4 september 2016 op AAFM, 22.00-23.00 uur
01. Neonymus - Canción para Llamar al Ganado - 3.11
02. Triptico: Toccata - Leo Brouwer - 5.28
03. Jackrabbits - Joanna Newsom - 4.22
04. Alborada del gracioso - Maurice Ravel - 7.46
05. Sorotemimbo - Lobi Traore - 2.28
06. Firth of Fifth - Genesis - 9.37
07. Bam - Hristos Tsiamulis & Dimitris Psonis - 2.52
08. Vena Cava - Diamanda Galas - 12.39
09. Prince Rupert March - Les Witches - 3.11
10. Because I love You - Buddy Holly - 1.52
