Donderdag 30 juni 2016
Charles Mingus, een van de belangrijkste componisten van Amerikaanse muziek in de 20e eeuw, kon hard oordelen over de rock en pop van zijn tijd. Zelfs de Beatles moesten het ontgelden toen hij in zijn liner notes voor het album ‘Let My Children Hear Music’ opmerkte dat hij in de songs van deze en andere bands steeds weer dezelfde jazzklassiekers terug hoorde. Hij zei het ongeveer als volgt: “ze nemen een melodie die bijvoorbeeld door een jazz solist als Charlie Parker gecreëerd werd, halen er een paar noten uit en voegen er woorden aan toe. Je hoort in feite dezelfde melodieën in al hun composities”.Nu zijn voorbeelden heel belangrijk voor muzikanten, zeker ook voor jazzmusici. Mingus huldigde de opvatting van schrijver T.S. Eliot dat geen enkele kunstdiscipline iets nieuws kon brengen als de betreffende kunstenaar niet op de hoogte was van de traditie. Wat Mingus echter de rocksterren verweet was dat zij nauwelijks aan het werk gingen met het materiaal voorhanden. We halen nogmaals het voorbeeld van Charlie Parker aan: die kon al improviserend de structuur van bestaande akkoorden dusdanig veranderen dat er volstrekt nieuwe melodieën ontstonden. Hij kon dat zelfs binnen het traditionele blues idioom, dat weinig mogelijkheden tot variatie biedt. Daarnaast vergrootte Parker het bereik van zijn instrument, de saxofoon, zodanig dat hij alleen al op grond daarvan tot de meest inventieve componisten ooit gerekend moet worden. Datzelfde geldt voor trompettist Dizzy Gillespie en trombonist Tommy Dorsey. Big Band leader Duke Ellington, een man die door Mingus erkend werd als een van zijn inspiratiebronnen, deed het op een andere manier. De muzikale reus uit Washington kon goochelen met zijn orkest door partijen voor de diverse instrumenten op een tot dan toe nog nooit vertoonde wijze te combineren. Dat dit werkte kan iedereen vaststellen die zich verdiept in de muziek van Ellington. De rijkdom aan melodieën en frisse ritmische structuren binnen diens werk overrompelt de luisteraar, en wel zodanig dat hij het risico loopt door het Florence syndroom getroffen te worden. Florence, u weet wel, die stad in Italië waar de onschuldige toerist zijn geestelijke gezondheid dreigt te verliezen, belaagd als hij wordt door fantastische kunstwerken die hem van alle kanten omringen.
Net zoals Ellington was Mingus in staat om iets volledig nieuws te creëren vanuit bestaand materiaal. Rhythm & Blues, gospel, de oude New Orleans jazz maar ook klassieke componisten als Debussy en Stravinsky dienden daarbij als uitgangspunt. Op grond van die grote verscheidenheid aan invloeden weigerde de double bass speler dan ook zijn muziek als jazz te bestempelen. Wat hij maakte was geen jazz - of klassiek, gospel of blues; het was dat allemaal tegelijkertijd. Noem het ‘Mingus’.
Bij het samenstellen van zijn bands lette Mingus niet alleen op de vaardigheden van zijn spelers, maar ook op hun persoonlijkheid. Wie kon hij het beste met wie combineren zonder dat dit tot een muzikale tweestrijd zou leiden? Deze werkwijze kwam wellicht voort uit zelfkennis; de bassist was behept met een vulkanisch temperament en kon op het podium letterlijk slaags raken met collega’s die er in zijn ogen een potje van maakten. Berucht is zijn knokpartij met Juan Tizol, de trombonist van Ellington’s band, waar ook Mingus korte tijd deel van uitmaakte. Inderdaad maar kort, want dat robbertje vechten kwam hem duur te staan. Het was nota bene zijn idool Duke die hem persoonlijk het ontslag aanzegde.
Zijn beroerde humeur bezorgde Mingus de bijnaam ‘The Angry Man of Jazz’. Evengoed omschrijft dit alias zijn muziek; blijkbaar wist het genie zijn woede te kanaliseren in een reeks bloedstollende composities die als een stoomtrein over de luisteraar heen denderen. Een treffend voorbeeld van Mingus’ samengebalde razernij laat Oud Anders u zondag horen met het stuk ‘Nobody Knows’. Ruim tien minuten duurt het, en het verveelt geen moment. Na afloop staat u onvast op de benen, alsof u zojuist een ritje in een reusachtige roller coaster heeft gemaakt.
Playlist zondag 3 juli 2016 op AAFM, 22.00-23.00 uur
01. Baby Don't You Want To Go - Dan Pickett - 2.13
02. Notturno volgare (1982) for clarinet - Ciro Scarponi - 4.58
03. Missa super voces musicales - Gloria - Stefano Felis - 4.27
04. Nobody Knows - Charles Mingus - 10.11
05. Seeds - (Bernard) Gallagher & (Graham) Lyle - 4.34
06. Sirconvolution - Vromb - 5.11
07. Traumerei - Robert Schumann (uitv. Tibor de Machula) - 3.09
08. El Currucha - Plaza - 2.32
09. Riti- I Funerali di Achille - Giacinto Scelsi - 5.00
10. En Cossirer et en Esmai - Camerata Mediterranea - 4.35
11. Je Repose - Lionel Marchetti - 3.06
12. Bring Another Half Pint - Sonny Boy Williamson I - 3.02
