Donderdag 10 maart 2016
De Amerikaanse componist van Armeense afkomst Alan Hohvaness heette eigenlijk Alan Vaness Chakmakjian. Hij veranderde zijn naam omdat hij zijn grootvader wilde eren, die ‘Hovanes’ als eerste naam droeg. Ook meende hij dat Hohvaness gemakkelijker uit te spreken was dan Chakmakjian. Daarin vergiste hij zich deerlijk: iedereen die - althans op schrift - voor het eerst geconfronteerd wordt met deze exotische cluster van lettergrepen gaat minstens drie keer de fout in voordat hij het eindelijk goed heeft. Naar het Nederlands getranscribeerd komt het ongeveer hier op neer: hoow – VA – nis. De klemtoon komt op de tweede, als de ‘a’ in ‘klap’ uitgesproken lettergreep te liggen. Anders dan men van immigranten zou verwachten sleet vader Chakmakjian zijn eerste jaren in de VS niet in een of andere armoedige buurt. Gezegend met een uitzonderlijke intelligentie belandde de jonge Armeen al snel op de gerenommeerde Harvard University en studeerde er af in de scheikunde. Hij publiceerde een reeks belangrijke wetenschappelijke werken; daarnaast stelde hij het eerste Engels-Armeense woordenboek samen, een naslagwerk dat ook nu nog gebruikt wordt. Uiteindelijk zou vader Hohvaness een alom gerespecteerd scheikundig professor worden, een man die vele talen sprak en schreef en zeer breed ontwikkeld was.
Ook Alans moeder, de Engels-Schotse Madeleine Scott, had een academische achtergrond. Zij studeerde af aan Wellesley, een zogeheten ‘Liberal Arts’ college. Instituten als deze waren bedoeld voor vrouwen. Ze richtten zich niet zozeer op beroepsopleidingen, maar boden hun studenten een hogere algemene ontwikkeling aan.
Alan Hohvaness kwam dus uit een goed nest. Hij kreeg een opvoeding waarin de interesse voor de cultuur in het algemeen centraal stond. Muziek hoorde daarbij, en Alan bleek al op zeer jonge leeftijd over speciale muzikale talenten te beschikken. Hij was pas 14 jaar oud toen hij besloot om zich volledig aan het componeren van klassieke muziek te wijden. Nog voor zijn twintigste had hij al twee opera’s op zijn naam staan, en zijn eerste onderscheiding (voor de Sunset Symphony) ontving hij toen hij 21 jaar oud was.
Een uiterst gevoelig mens was hij ook. Dat mag blijken uit het feit dat hij maar liefst 500 manuscripten van zijn vroege werken verbrandde na een stevige kritiek van de invloedrijke muziekleraar Roger Sessions. Dat moment van vernietigingsdrang zou zich later herhalen toen Leonard Bernstein zijn composities tot ‘ghetto muziek’ bestempelde. Bernstein liet zich in dergelijke termen uit omdat Hohvaness zijns inziens te gemakkelijk traditionele muziek van etnische minderheden in zijn composities gebruikte. Dat was enigszins oneerlijk; als zoon van ouders die hem respect voor de cultuur van andere volkeren hadden bijgebracht, lag het voor de hand dat Hohvaness klassieke muziek zou benaderen vanuit een breder perspectief dan alleen het westerse model.
Vele honderden van zijn werken mogen dan voorgoed verdwenen zijn, er bleven er genoeg over. Met 67 symfonieën op zijn naam - en een veelvoud daarvan voor andere settings - werd Hohvaness een van de productiefste componisten van de 20e eeuw. Exotische culturele invloeden bepaalden een groot deel van zijn werk; buitenissiger werd hij toen hij ook de fauna van onze wereld in zijn composities betrok. Een van zijn meest geliefde werken is het symfonische gedicht ‘And God Created Great Whales’, waarin hij een tape met opgenomen geluiden van walvissen toevoegde aan een compositie voor orkest.
God schiep grote walvissen: het is een citaat van Genesis 1.21 uit de King James Bible. U gaat het werk zondag horen in Oud Anders. De compositie wordt niet alleen gezien als een interessante uitbreiding van het klassieke repertoire, maar ook als een van de eerste kunstzinnige uitingen die ons erop wijzen dat alles wat leeft behouden moet blijven. Hulde aan Hohvaness! Hij had het goed voor met onze planeet.
Playlist OUD ANDERS, zondag 13 maart 2016 op AAFM, 22.00 – 23.00 uur
01. Psychopath - Supersister - 3.58
02. The Violent Death of Dutch Schultz/Thunderball/White Zombie - John Zorn - 4.28
03. Fox in its Hole - Jolie Holland - 5.11
04. Downton - Mother Mallard's Portable Masterpiece - 6.43
05. And God Created Great Whales - Alan Hovhaness - 12.23
06. Columbus - Mary Black - 5.20
07. Silence (acoustic version) - The Tea Party - 3.53
08. Dogsong 2 - Be Good Tanyas - 5.08
09. Trois Gymnopedies: Lent et Douloureux - Erik Satie - 3.47
