Donderdag 3 maart 2016
Muzikale families zijn er in de westerse klassieke muziek volop geweest. De bekendste is natuurlijk de familie Bach, die vanaf ongeveer 1600 met oervader Veit, molenaar van beroep en een enthousiast bespeler van de cythringen (= luitsoort), een dynastie vestigde welke tot halverwege de 19e eeuw uitstekende componisten zou voortbrengen. De lijst van 250 jaar muzikale Bachs is zo uitgebreid, dat iedereen die wat verder kijkt dan Johann Sebastian en diens zoon Carl Philipp Emanuel al gauw niet meer weet waar hij de zoveelste vertegenwoordiger van de familie moet plaatsen. Is deze of gene Johann – jawel, zo heten ze bijna allemaal – de grootvader, een oom, zoon of kleinzoon van de grote Bach? U kunt er naast zitten. Mogelijk is de man een achterneef in de derde graad. De familie telde ook begaafde vrouwelijke muzikanten in haar gelederen. Die mochten echter niet componeren, dus beperkten ze zich maar tot zingen. En naar verluidt konden ze dat voortreffelijk.Kijken we naar Italië, dan deden de Scarlatti’s het nauwelijks minder. In vergelijking met de familie Bach scheelde de duur van hun heerschappij een jaartje of vijftig, maar ook bij hen slaagde de overdracht van muzikale genen volgens ideale biologische wetten. Net zoals bij de Bachs gaat het hier om een familie van rasmuzikanten die zich gedurende twee eeuwen wisten te handhaven. Rasmuzikanten? Misschien kunnen we beter spreken van een heus ras muzikanten. Onwillekeurig vraagt men zich af of de juiste talenten misschien ook fysieke kenmerken met zich mee brachten. Als bijvoorbeeld baby Scarlatti de mond op een bepaalde manier plooide, dan wist zijn moeder al dat hij componist zou worden. We zwijgen in dit verband nog maar over de zware frons van JS Bach; zo’n chagrijnig kijkende boreling wil je als ouder nauwelijks in de wieg hebben liggen. Weest echter getroost: hij ziet eruit als een grootinquisiteur, maar groeit hij uit tot een geniale klankensmid. Dat zou hem nou juist wel eens in die frons kunnen zitten.
Ook bij de Franse naam Couperin gaat het u duizelen. U bedoelt waarschijnlijk François als u in de winkel vraagt naar een cd met klavecimbelmuziek van Couperin. Maar welke François? Er waren er twee die deze voornaam droegen. François de Tweede moet u hebben, maar als de verkoper en u even niet opletten komt u thuis met Louis. Niet dat dit nu zo erg is, want ook deze Couperin wist wel raad met de toetsen. Als we er bovendien vanuit gaan dat klavecimbelmuziek niet tot uw specialismen behoort, dan merkt u het verschil tussen François en Louis sowieso al niet op. Wat ze maakten is allebei even mooi.
Families die gedurende lange tijd onze cultuur verrijkten met hun creativiteit hebben de muziekgeschiedenis bepaald. De naam Bach is in zekere zin synoniem met de westerse harmonieleer; de Couperins zijn het geluid van de Franse klavecimbelmuziek. Kunnen we ook in onze tijd een familie aanwijzen die de toon zet voor de muziekbeleving van meerdere generaties? Jazeker, daarvoor hoeven we niet ver te zoeken. Wat dacht u van de naam Savall?
Savall, de naam boezemt ontzag in. De invloed van Jordi Savall op de interpretatie van oude muziek is van onschatbare waarde. Al vanaf de jaren ’70 brengt de man nauwgezet de structuren van de Europese vroege muziek in kaart. Tot voor kort wist hij zich daarbij gesteund door zijn echtgenote Montserrat Figueras, die over een unieke sopraan beschikte. Haar stem leek over de eeuwen heen te reiken; de vrouw raakte iedereen die haar hoorde. Zij is helaas overleden. Gelukkig zet Jordi zijn werkzaamheden onverminderd voort. En niet alleen hij. Zoon Ferran en vooral dochter Arianna treden in de voetsporen van hun ouders. Kunnen we hier spreken van een muzikale dynastie a la Bach, Couperin en Scarlatti? Nog niet. Voor zover bekend is Jordi nog geen grootvader geworden. Dat neemt niet weg dat de opvatting over hoe oude muziek volgens de familie Savall gespeeld moet worden zich nog tot in lengte van dagen zal laten gelden.
Zondagavond kunt u luisteren naar Arianna Savall. Ze zingt ‘Melomai and Eros’, een lied uit de Griekse oudheid. Het zal u opvallen dat haar stem overeenkomsten vertoont met die van haar moeder.
Playlist OUD ANDERS, zondag 6 maart 2016 op AAFM, 22.00 - 23.00 uur
01. Ignition - Michael Hedges - 3.30
02. Some Empty Thoughts of a Person from Edo - Liang Lei - 6.18
03. Kacapi Suling: Semarang & Banjaran - various artists - 9.02
04. Melomai & Eros - Arianna Savall - 3.04
05. Charles Mingus: Better git it in your soul - Flex Brent Braam - 6.15
06. Zitherbell - Natacha Atlas & Marc Eagleton - 5.38
07. Sunrise in Cappadocia - Murat Coskun - 7.06
08. Lousie - Howlin' Wolf - 2.43
09. Plateaux 1 - Alva Noto & Ryuchi Sakamoto - 8.07
