Donderdag 11 februari 2016
U herkent dat wel: u hoort een stuk muziek voor de eerste keer en wordt onmiddellijk getroffen door de schoonheid ervan. Van het begin af aan vindt u het al prachtig, maar dan komt die ongelofelijke passage, zó overweldigend mooi dat er zich iets in uw borst loswoelt; u raakt in vervoering en zou haast in dat ene moment willen blijven. Ja, en dan stopt het. Genadeloos. Daareven had u een beeld gekregen van de eeuwigheid, u begreep het universum en voelde zich verbonden met alles en iedereen; dit had nooit meer op mogen houden. Maar ach en wee, het hield wel degelijk op. Naar uw smaak altijd te vroeg. U trekt zich de haren uit het hoofd; waarom heeft de maker van het stuk die bewuste passage niet langer laten duren? Sommige muzikale momenten zouden geen einde mogen kennen.Een dergelijke ervaring is natuurlijk tot op grote hoogte subjectief. Niet iedereen wordt extatisch bij dezelfde klanken. Toch durven we te stellen dat er genoeg muziek bestaat die vrijwel iedereen mooi vindt. Het maakt daarbij niet uit naar welk genre iemand doorgaans luistert; schoonheid kan blijkbaar een waarde bereiken die voor allen geldt. Als zodanig wordt ze absoluut. We gaan nu even verder en leggen u de volgende hypothese voor: de componist of songschrijver weet heel goed dat hij met zijn bijzondere muzikale vondst goud in handen heeft. En zoals het met goud is, zo is het ook met muziek: de waarde ervan wordt niet in de laatste plaats bepaald door het feit dat er maar weinig van voorhanden is. Dus zodra een muzikant een moment van opperste muzikale verrukking in zijn compositie weet te realiseren, beseft hij tegelijkertijd dat hij het niet te lang moet aanhouden. Hij zou dat waarschijnlijk wel kunnen, maar dan bestaat het gevaar dat de passage in kwestie gaat vervelen. Met andere woorden, hij maakt er bewust een einde aan – te vroeg, veel te vroeg! - en laat aldus de luisteraar smachtend achter. Dan pas is zijn muziek werkelijk mooi.
Blijkbaar wordt iets als eindeloos mooi ervaren wanneer er nu juist een einde aan komt. Schoonheid is vergankelijk, zo luidt de zegswijze, en daarin gaat een diepere waarheid schuil: we vinden iets niet alleen mooi vanwege de uiterlijke hoedanigheid ervan, maar vooral ook omdat het niet blijft. We willen méér, maar worden teleurgesteld in ons verlangen; dat maakt het zelfs onverdraaglijk mooi. “Verweile doch, du bist so schön”, zei Goethe’s Faust al. De Herr Doctor besefte maar al te goed dat ‘du’ (in zijn geval was dat allesomvattende kennis) beslist niet moest blijven. Dan zou er immers niets meer aan zijn.
Antonio Vivaldi is een van genieën die precies weet hoe hij de allerfraaiste klanken moet doseren. In zijn ‘Nisi Dominus – Cum Dederit’, een compositie voor een hoge mannenstem, wordt het hier en daar zó mooi dat we het verstand er zowat bij verliezen. Smartelijk smeken we om meer, maar krijgen het niet; ziedaar de muzikale sadist Vivaldi in optima forma. Hij laat ons smachten en verzekerde zich zodoende van de onsterfelijkheid. We blijven hem immers beluisteren en worden er steeds weer mee geconfronteerd dat we meer willen. Vivaldi zit waar het onze waardering betreft voor de eeuwigheid gebeiteld, dat snapt u. En dat snapte hij natuurlijk ook.
Het was niet eenvoudig om een uitvoering te kiezen. Ze zijn allemaal schitterend, of het nu een man is die het stuk zingt of een vrouw. Uiteindelijk lieten we voor de uitzending van zondag de contralto Gérard Lesne de boventoon voeren. We willen u echter countertenor Andreas Scholl niet onthouden, ziet u hiervoor de clip hieronder. Graag hadden we er zijn versnelde versie zoals gebruikt voor de laatste James Bond film ‘Spectre’ naast willen leggen, maar Youtube heeft die helaas geblokkeerd. Dat past helemaal in het plaatje, want u gaat zich nu wild zoeken naar die versie. U wilt immers meer...
Playlist OUD ANDERS, zondag 14 februari 2016 op AAFM, 22.00 tot 23.00 uur
01. Thema Tou Apoheretismou Parallagi B - Jan Garbarek & Eleni Karaindrou - 5.11
02. Smart Dust II: Very fast - Thomas Larcher - 3.29
03. Nisi Dominus: Cum dederit - Antonio Vivaldi - 4.52
04. Blackstar - David Bowie - 9.56
05. Devine (Remix By Same Actor) - Bela Emerson - 4,34
06. Poems XI: Don't step on the Regenwurm! - Thomas Larcher - 2.12
07. Chamber Music - Ballake Sissoko & Vincent Segal - 5.31
08. Après un Rêve/Les Berceaux - Gabriel Fauré - 4.18
09. Warszawa - David Bowie & Brian Eno - 6.23
10. Helas emy, Ma Dame et Ma Mestresse/Un Seul Confort pour Mon Cuer Resjoir - Arnold & Hugo de Lantins - 5.30
