Donderdag 17 december 2015
Christenen van de westerse wereld, die sinds het ontstaan van het Nieuwe Testament een vriendelijk beeld hebben van een liefdevolle, vergevingsgezinde godheid, zouden de Hindoestaanse verering van Shiva eventueel op kunnen vatten als een geaccepteerde vorm van duivelaanbidding. Een van de titels die deze oude god draagt is namelijk ‘Vernietiger van Werelden’. Moet deze eigenschap om willens en wetens de zaken op grote schaal in het honderd te sturen gezien worden als een overtreffende trap van de neiging tot zinloos geweld, zoals de bewoners van de Griekse Olympus soms aan de dag legden? Zeus en de zijnen stonden er om bekend dat ze het regelmatig met elkaar aan de stok hadden, en ook waren ze dikwijls afgunstig naar ons arme stervelingen toe. Een mens die te mooi, te rijk of anderszins succesvol was, verzocht de goden; elk moment konden de opperwezens besluiten om het lot van de ‘overmoedige’ 180 graden te draaien en hem of haar met rampen te treffen.Op dergelijke kleinzieligheden kunnen we onze vriend Shiva echter niet betrappen. Die doet niet aan jaloezie. Hij heeft de wijsheid in pacht, zoals een van de betekenissen van zijn naam aangeeft: ‘Hij die over de allerhoogste kennis beschikt’. Lagere emoties als afgunst vallen niet onder dat domein, althans niet in die zin dat de Alwetende Shiva erdoor geplaagd wordt. Een andere, nog belangrijkere betekenis van het woord Shiva is ‘Welzijn’. Voor alles en iedereen, wel te verstaan, en niet alleen voor een handjevol onstoffelijke entiteiten, als we de goden zo mogen noemen. Hoe valt deze goedertierenheid nu te rijmen met het onheilspellende ‘Vernietiger van Werelden’?
Het antwoord ligt besloten in het oerbeginsel van de Hindoestaanse religie, dat een weerspiegeling lijkt te zijn van de wetten van de natuur. Het bestaan verloopt volgens die wetten in drie stadia: geboorte, behoud en dood. Dit proces herhaalt zich steeds weer opnieuw. Shiva, die oorspronkelijk het laatste stadium vertegenwoordigde, behoorde tot een voorchristelijk concept van een Heilige Drie-eenheid, de Trimurti. Op gelijke hoogte met hem stonden Brahma, die leven creëert, en Vishnu, die de voortgang van het leven bewaakt. Dit geloof in drie onlosmakelijk met elkaar verbonden goddelijke emanaties is in het moderne India enigszins in verval geraakt. In deze tijd kiest men vaker voor één god, die de drie stadia van het bestaan in zich verenigt. Voor veel hindoes is dat Shiva. Hij wordt dikwijls afgebeeld als een veelarmige danser in een cirkel (de Naraja), waarbij de cirkel symbool staat voor de kosmos. De dans, eerst kalm en beheerst, viert het leven; later, naarmate Shiva steeds woester beweegt, luidt hij de totale ondergang in. En dat laatste moet niet als iets negatiefs gezien worden, het beschrijft slechts de onvermijdelijke loop der dingen. Opgeruimd staat netjes, en we kunnen weer opnieuw beginnen.
NB: we hebben ons in dit artikel beperkt tot datgene waar een buitenstaander het eerste aan denkt bij de naam Shiva. Zijn betekenis voor het hindoeïsme is veelomvattender dan hierboven beschreven.
Zondag draait Oud Anders een hymne ter ere van Shiva. We hebben gekozen voor ‘Shiva Manas Puja’, waarin een gelovige zich voorstelt wat hij de god allemaal zou offeren als hij over grote rijkdommen beschikte. De intentie van de gelovige is van belang; wat hij daadwerkelijk kan offeren doet er niet toe. In die zin is zijn eenvoudige knikker evenveel waard als de smaragd van een ander. De zangeres van de hymne heet Urmila Devi Goenka, en het nummer staat op de wereldwijd zeer populaire cd ‘Sacred Chants of Shiva’.
Playlist OUD ANDERS, zondag 20 december 2015 van 22.00 tot 23.00 uur
01. Sloppy 42nds - Zeitkratzer & Terre Thaemlitz - 5.18
02. OST True Detective: Sign Of The Judgment - Cassandra Wilson - 4.01
03. Au Lac de Wallenstadt & Pastorale - Franz Liszt - 3.50
04. Could Be You, Could Be Me - Eric Bibb - 2.37
05. Shiva Manas Puja - Urmila Devi Goenka - 5.56
06. Nature Boy - The Modern Jazz Quartet - 5.04
07. OST Dope: Don't Get Deleted - Awreeoh - 4.04
08. Presso un Fiume Tranquillo - Claudio Monteverdi - 5.20
09. Out To Sea - Lera Lynn - 5.51
10. Diaetesseron - John Zorn 4.35
