Donderdag 20 augustus 2015
Als we op zoek gaan naar de wortels van de Hongaarse nationale muziek komen we al snel in troebel vaarwater terecht. Dit vooral omdat de Hongaren zich als volk moeilijk laten classificeren; wie of wat zijn deze Magyaren, zoals ze zichzelf graag noemen? Jan Cremer weet het: Hongaren zijn de Hunnen uit Centraal-Azië, of zelfs uit het Verre Oosten. Daar zit een kern van waarheid in. Op het eind van de vierde eeuw bezetten de Hunnen het grondgebied van de inheemse bevolking van Centraal-Azië. Daaronder bevonden zich de Magyaren, een nomadenvolk dat om zijn roofzucht gevreesd werd in Europa. Toen de Magyaren honderden jaren later de poesta’s binnentrokken en er een koninkrijk stichtten, was de genetische inbreng van de Hunnen echter al zozeer weggeïntegreerd dat het te ver voert om de Hongaren tot rechtstreekse afstammelingen van de Hunnen te bestempelen. De vermenging van de etnische Magyaren met andere volkeren hield niet op toen het koninkrijk vaste vorm begon aan te nemen. Het was in Hongarije eeuwenlang een komen en gaan van Tataren, Bulgaren, Ottomanen en Europese immigranten. Het rijk raakte mettertijd opgedeeld in Turks en Oostenrijks (Habsburgs) grondgebied. Een groot deel van wat wij nu kennen als Hongarije werd lange tijd bestuurd door de Oostenrijkers. Die hadden het culturele leven in het land stevig in de greep; het wemelde in de Hongaarse steden van Duitstalige componisten. Zij bepaalden het gezicht van de serieuze muziek.
Etnische Hongaren vonden al die buitenlandse invloeden maar niets en gingen naarstig op zoek naar een muziekbeweging waarin zij zichzelf konden terugvinden. Ironisch genoeg werd dat de Verbunkos, een recruteringsdans van het ‘nationale’ leger, waar de Habsburgers het voor het zeggen hadden. Dat ging zo: militairen presenteerden zich op een Hongaars marktplein en probeerden jonge mannen over te halen zich bij hen te voegen. Tegenwoordig doen we dat met een TV spotje, maar in het media-arme tijdperk van toen voerden huzaren een dans op. Een typische Verbunkos zette langzaam in en werd steeds sneller; soms werd dat patroon een aantal malen herhaald, waarbij er in de snelle delen verscheidene ritmes door elkaar heen gespeeld werden. De instrumentale begeleiding was meestal in handen van virtuoze zigeunermuzikanten. Die maakten er een feest van, zodat jongeren zich voelden aangetrokken en een contract als soldaat tekenden.
Het woord Verbunkos is een verbastering van het Duitse ‘Werbung’. De naamgeving is echter van latere datum dan de muziek zelf en werd pas gebruikt toen de dansen zich ontwikkelden tot een zelfstandige muzikale stijl.
Het leger was slim genoeg om de Hongaarse jongemannen te verleiden met muziek die hen na aan het hart lag. Voor dat doel gebruikten de militairen de muzikale tradities van de Hongaren zelf. De vroegste Verbunkos waren in feite niets anders dan melodieën uit de populaire Hongaarse volkscultuur, die door de orkestrale begeleiding van de zigeuners meer elan kregen. Zigeunermuziek en Hongaarse dansen worden dan ook wel onder een noemer geschaard, maar dat is niet juist. Waar dan die oude Hongaarse muziek oorspronkelijk vandaan kwam? Met die vraag zijn we weer terug bij af: niemand weet het precies. Er wordt nog steeds onderzoek gedaan naar de volksmuziek van de Hongaren. Wetenschappers wijzen op duidelijk aanwezige Aziatische invloeden. Hebben de Hunnen er dan toch mee te maken? Cremer zou het beamen.
Zigeuners voegden allerlei versieringen aan de Verbunkos toe, westerse componisten gingen er op hun eigen manier mee aan de haal; de stijl legde de hele weg af van concertzaal naar havenkroeg, waar het zich in een vulgair jasje mocht verheugen op een toenemende populariteit. Uiteindelijk kwam de muziek, die meer en meer tot een foefje gestileerd werd, ver van de authentieke dans af te staan.
Wilt u een minder verwaterde versie van de Verbunkos horen, dan vormen de ‘Dansen van Galanta’, van Zoltán Kodály, een prima kennismaking met het genre. Deze Hongaarse muzieketnoloog wist het kaf van het koren te scheiden en baseerde zich op een oude verzameling Verbunkos die aan het begin van de 19e eeuw in Wenen gepubliceerd werd.
Zondag kunt u luisteren naar het vierde en vijfde deel uit de ‘Dansen van Galanta’. Kodály bracht een gelukkige jeugd door in de streek van die naam.
Playlist OUD ANDERS, zondag 23 augustus 2015 op AAFM van 22.00 tot 23.00 uur
01. Solitude - Soeur Claire Benedicte - 4.27
02. Dances Of Galánta pt. 4 & 5 - Allegro-Allegro Vivace - Zoltan Kodaly - 6.40
03. Walk Alone - Laura Marling - 3.19
04. Razor's Edge - Lama - 3.16
05. Saltarello - Jordi Savall & Hesperion - 4.41
06. 4000 winters ; Adam Was Gebonden - Chiel Meijering - 3.04
07. The Elephant's Journey - Lama - 6.25
08. Ave Maria - Toshio Hosokawa - 8.55
09. Null & Void- Left Side - Ground Zero
10. A Cottage For Sale - Peggy Lee & The Four of A Kind - 3.27
