Donderdag 15 december 2016
Laat niemand zeggen dat de Amerikanen geen cultuur hebben. Dit is weliswaar een populaire opvatting die vooral in Europa opgeld doet, maar het klopt niet. In de muziek schonken de USA ons de blues, jazz en minimal music; in de schilderkunst action painting, popart en grafitti kunst. Alles bij elkaar zijn dat heel wat revolutionaire stromingen die het gezicht van de 20e-eeuwse kunst bepaald hebben.Voor de uitzending Oud Anders van komende zondag kijken we naar het fenomeen van de minimal music. Iedereen kent de grote drie van deze muzikale ontwikkeling: Philip Glass, Steve Reich en Terry Riley. Er gaan stemmen op die beweren dat de excentrieke Moondog – een studiegenoot van Philip Glass - de geestelijke vader van het minimalisme was. Misschien klopt dat wel, maar Moondog bevond zich als dakloze zwerver letterlijk te ver van van het sociaal-culturele centrum af om een dominante rol te spelen in deze nieuwe vorm van muziek. Hij gaf slechts aan, en anderen verwerkten zijn ideeën tot een genre dat zijn invloed tot op de dag van vandaag laat gelden.
Wat doet minimal music precies? Het is de muziek van de herhaling. Voor de luisteraar klinken de dwingende, repetitieve ritmes eenvoudig, maar dat is slechts schijn. Uitvoerders hebben er namelijk een hele kluif aan. Stelt u zich maar voor: speel telkens weer ‘Vader Jacob, Vader Jacob’ op een blokfluit zonder dat er ook maar enige afwijking optreedt in de lengte van de afzonderlijke klanken, de pauzes tussen de noten in en de toonhoogte. Hou dat vervolgens een paar minuten vol, om daarna het proces te herhalen met ‘slaapt gij nog, slaapt gij nog’. Enzovoorts; zorg ervoor dat u rekening houdt met uw collega’s die komen invallen en precies hetzelfde doen. De discipline die ervoor nodig is om alles perfect te laten verlopen maakt muzikanten bijkans dol. Ze zijn per slot van rekening geen computers.
Steve Reich introduceerde de praktijk van ‘phasing’ binnen de minimal music. Dat gaat als volgt: twee muziekinstrumenten zetten hetzelfde ritme in, maar wijken gaandeweg licht af in tempo. Wat we horen is in eerste instantie een echo van de geproduceerde klanken omdat het ene instrument iets later invalt dan het andere. Vervolgens zijn er momenten waarop noten uit de verschillende tempi elkaar overlappen, weer uiteengaan en tenslotte weer samenkomen. Het effect van dit alles is dat we meer tonen horen dan er gespeeld worden, omdat de frequenties van de reeksen elkaar beïnvloeden en op geheimzinnige wijze tot nieuwe frequenties leiden. A+B=C, maar niemand speelt daadwerkelijk C: het is een natuurkundig gegeven en gebeurt als vanzelf. Reich ontdekte die akoestische wetten en paste ze toe in zijn muziek.
Hoe dat klinkt kunt u vaststellen aan de hand van Reich’s compositie ‘Drumming’ voor marimba’s, xylofoon, glockenspiel, piccolo en bongo drums. Zondagavond in Oud Anders, rond 22.20.
PLAYLIST OUD ANDERS, ZONDAG 18 DECEMBER 2016 OP AAFM, 22.00 - 23.00 UUR
01. Nutbush City Limits - Ike & Tina Turner - 2.54
Een van Tina’s meest opwindende songs kwam uit vlak voordat zij en echtgenoot Ike scheidden. Hier dus de versie met Ike.
02. Du 1er Livre de Pieces de Clavecin: Suite en Ut Mineur - Louis-Nicolas Clerambault - 3.54
Andreas Staier voert Clerambault’s Suite en Ut Mineur voor klavecimbel uit.
03. Things Are So Pretty in the Spring - Hank Jones - 3.41
Luisteren naar Hank Jones zou iemand doen denken dat piano spelen heel gemakkelijk is. Slechts weinig jazzpianisten hadden zo’n vloeiende, soepele touch als hij.
04. Down By The Riverside - George Lewis - 5.01
De bekende gospel in oldtime jazz stijl, live opgenomen in een kerk. Van het album ‘Jazz at Vespers’.
05. Drumming Part IV - Steve Reich - 9.50
- zie boven -
06. Night Time - The Cats - 2.45
The Cats in Oud Anders, dat is nog eens wat. Hier een nummer van vóór de palingsound.
07. Tenor Madness - Sonny Rollins - 7.50
Rollins is al sinds 2000 bezig een archief met live opnames van zijn concerten aan te leggen. Er zijn al drie platen gemaakt met materiaal uit dat archief. Deze versie van Tenor Madness staat op ‘Road Shows Volume 1’.
08. Spider Web Anthem - Meredith Monk - 6.00
Een goede titel voor de kunstig geweven vocalen van Meredith Monk en de haren.
09. Theme for a Taiwanese Woman in Lime Green - Devendra Banhart - 4.23
Banhart’s recente album ‘Ape in Pink Marble’ is misschien wel zijn beste tot nu toe. Hier een nummer van dat album.
10. Serenade (gitaar) - Sofia Gubaidulina - 3.20
Gubaidulina heeft slechts twee stukken voor akoestische gitaar solo gecomponeerd. ‘Serenade’ is de eerste. David Tanenbaum speelt.
11. Risin' Sun (Louisiana Voo-Doo) - John Lee Hooker - 2.54
Hooker’s album ‘John Lee Hooker’, dat in 1963 uitkwam op het label Galaxy en opnames van de jaren ’50 bevat, was lange tijd een van de zeldzaamste naoorlogse bluesplaten. Nu is het geremasterd.
